Қылмыстық құқықта аса ірі залал мен аса ірі мөлшерді белгілеу
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ( әрі қарай ҚР ҚК) 3-бабының 3-тармағы кодекстің әртүрлі баптарында "аса ірі залал" және "аса ірі мөлшер" ұғымдарын түсіндіреді. Бұл терминдер айыппұлдарды және Қазақстандағы басқа да қаржылық көрсеткіштерді есептеу үшін стандартты бірлік болып табылатын айлық есептік көрсеткіш (АЕК) арқылы өлшенетін белгіленген сомаларға байланысты қолданылатыны түсіндіріледі.
Айлық есептік көрсеткіш (АЕК) жыл сайын "республикалық бюджет туралы" заңмен белгіленеді және айыппұлдардың, залалдың, жәрдемақылардың және басқа да қаржылық міндеттемелердің мөлшерін айқындау үшін құқықтық актілерде пайдаланылады. 2024 жылы Қазақстанда АЕК 3 692 теңгені құрайды.
ҚР ҚК баптарын "аса ірі залал/мөлшер" есебінің мысалдарымен түсіндіру:
ҚР ҚК бабтары:
1. 188-бап-ҚР ҚК Ұрлық,
2. 188-1-бап-ҚР ҚК мал ұрлығы,
3. 191-бап-ҚР ҚК тонау,
4. 192-бап-ҚР ҚК қарақшылық,
5. 295-1-бап ҚР ҚК бағалы металдар мен асыл тастардың, құрамында бағалы металдар бар шикізат тауарларының заңсыз айналымы.
- Аса ірі залал – бұл мүліктің құны немесе 2 000 АЕК-тен асатын залал мөлшері.
- Есептеу мысалы: 2000 × 3 692 теңге = 7 384 000 теңге.
2. ҚР ҚК баптары:
189-бап ҚР ҚК сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иемдену немесе ысырап ету,
190-бап ҚР ҚК алаяқтық,
194-бап ҚР ҚК бопсалау,
195-бап ҚР ҚК сенімін алдау немесе теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру,
197-бап мұнай мен мұнай өнімдерін ранспорттау, сатып алу, өткізу, сақтау, сондай-ақ ҚР ҚК-нің олардың шығу заңдылығын растайтын құжаттарсыз мұнайды қайта өңдеу,
202-бап ҚР ҚК-нің Бөтен мүлкін қасақана жою немесе бүлдіру,
204-бап ҚР ҚК бөтеннің мүлкін абайсызда жою немесе бүлдіру,
425-бап тізімдемеге немесе тыйым салуға не ҚР ҚК тәркілеуге жататын мүлікке қатысты заңсыз әрекеттер.
- Аса ірі залал – бұл мүліктің құны немесе 4000 АЕК-тен асатын залал.
- Есептеу мысалы: 4000 × 3 692 теңге = 14 768 000 теңге.
3. ҚР ҚК баптары:
214-бап ҚР ҚК заңсыз кәсіпкерлік, заңсыз банктік, микроқаржылық немесе коллекторлық қызметі
301-1-бап темекі шекпейтін темекі өнімдерінің, электрондық тұтыну жүйелерінің (вейптердің), ҚР ҚК олар үшін хош иістендіргіштер мен сұйықтықтардың айналымы.
- Аса ірі табыс-20 000 АЕК-тен асатын сома.
- Есептеу мысалы: 20 000 × 3 692 теңге = 73 840 000 теңге.
4. 216-бап жұмыстарды нақты орындамай, қызметтер көрсетпей, ҚР ҚК тауарларын тиеп-жөнелтпей шот-фактураны жазып беру бойынша іс-әрекеттер жасау:
- Азамат үшін аса ірі залал-5000 АЕК-тен асатын сома.
- Есептеу мысалы: 5000 × 3 692 теңге = 18 460 000 теңге.
- Ұйымға немесе мемлекетке келтірілген залал-50 000 АЕК-тен асатын сома.
- Есептеу мысалы: 50 000 × 3 692 теңге = 184 600 000 теңге.
5. 217-бап ҚР ҚК қаржы (инвестициялық) пирамидасын құру және басқару:
- Аса ірі табыс-5000 АЕК-тен асатын сома.
- Есептеу мысалы: 5000 × 3 692 теңге = 18 460 000 теңге.
6. 218-1-бап заңсыз сатып алынған активтерді мемлекет кірісіне айналымнан жасыру, сондай-ақ оларды заңдастыру (жылыстату) :
- Аса ірі мөлшер – 20 000 АЕК-тен асатын сомаға ақша немесе мүлік.
- Есептеу мысалы: 20 000 × 3 692 теңге = 73 840 000 теңге.
7. ҚР ҚК баптары:
229-бап ҚР ҚК бағалы қағаздар нарығында айла-шарғы жасау,
230-бап ҚР ҚК инсайдерлік ақпаратына қатысты заңсыз әрекеттер
- Аса ірі залал-20 000 АЕК-тен асатын сома.
- Есептеу мысалы: 20 000 × 3 692 теңге = 73 840 000 теңге.
8. 234-бап ҚР ҚК экономикалық контрабандасы:
- Өткізілген тауарлардың аса ірі мөлшері-30 000 АЕК-тен асатын сома.
- Есептеу мысалы: 30 000 × 3 692 теңге = 110 760 000 теңге.
9. 235-1-бап ҚР ҚК валюталық құндылықтарын Қазақстан Республикасынан заңсыз әкету, жіберу және аудару:
- Валюталық құндылықтардың заңсыз әкетілген немесе аударылған сомасы-100 000 АЕК-тен асады.
- Есептеу мысалы: 100 000 × 3 692 теңге = 369 200 000 теңге.
10. 245-бап ҚР ҚК ұйымдарынан салықты және (немесе) бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуден жалтару:
- Бюджетке түспеген төлемдер сомасы-75 000 АЕК-тен асады.
- Есептеу мысалы: 75 000 × 3 692 теңге = 276 900 000 теңге.
11. 253-бап ҚР ҚК коммерциялық пара беру:
- Аса ірі залал – ақша сомасы, мүліктің құны 2000 АЕК-тен асады.
- Есептеу мысалы: 2000 × 3 692 теңге = 7 384 000 теңге.
12. 307-бап ҚР ҚК заңсыз ойын бизнесін ұйымдастыру.
- Аса ірі залал – ақша сомасы, мүліктің құны 5000 АЕК-тен асады.
- Есептеу мысалы: 5000 × 3 692 теңге = 18 460 000 теңге.
13. ҚР ҚК баптары:
324-бап ҚР ҚК шаруашылық немесе өзге де қызметіне қойылатын экологиялық талаптарды бұзу,
325-бап ҚР ҚК экологиялық ықтимал қауіпті химиялық немесе биологиялық заттармен жұмыс істеу кезінде экологиялық талаптарды бұзу,
326-бап ҚР ҚК микробиологиялық немесе басқа биологиялық агенттерімен немесе токсиндерімен жұмыс істеу кезінде экологиялық талаптарды бұзу,
328-бап ҚР ҚК суларының ластануы, бітелуі немесе сарқылуы,
329-бап ҚР ҚК атмосферасының ластануы,
330-бап ҚР ҚК теңіз ортасының ластануы,
332-бап ҚР ҚК жерінің бүлінуі,
333-бап ҚР ҚК жер қойнауын қорғау және пайдалану қағидаларын бұзу,
334-бап ҚР ҚК жер қойнауын өз бетінше пайдалану,
337-бап ҚР ҚК заңсыз аң аулау,
339-бап сирек кездесетін және Құрып кету қаупі төнген, сондай-ақ пайдалануға тыйым салынған өсімдіктер немесе жануарлар түрлерімен, олардың бөліктерімен немесе ҚР ҚК дериваттарымен заңсыз қарым-қатынас жасау,
342-бап ҚР ҚК Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қорғау режимін бұзу,
343-бап ҚР ҚК экологиялық залалын ремедиациялау (жою) жөнінде шаралар қолданбау.
- экологиялық залалды жою немесе табиғи ресурстардың тұтынушылық қасиеттерін қалпына келтіру үшін қажетті шығындардың жиырма мың айлық есептік көрсеткіштен асатын мөлшердегі құндық көрінісі;
- Аса ірі залал – ақша сомасы, мүліктің құны 5000 АЕК-тен асады.
- Есептеу мысалы: 20 000 × 3 692 теңге = 73 840 000 теңге.
14. 365 – бап-ҚР ҚК заңды кәсіпкерлік қызметпен айналысуға кедергі жасау
- Азаматқа келтірілген аса ірі залал-ақша сомасы, мүліктің құны 2000 АЕК-тен асады.
- Есептеу мысалы: 2 000 × 3 692 теңге = 7 384 000 теңге.
- Ұйымға немесе мемлекетке келтірілген аса ірі залал-ақша сомасы, мүліктің құны 10 000 АЕК-тен асады.
- Есептеу мысалы: 10 000 × 3 692 теңге = 36 920 000 теңге.
15. ҚР ҚК баптары:
366-бап ҚР ҚК пара алу
367 бап ҚР ҚК пара беру
- ақша сомасы, бағалы қағаздардың, өзге де мүліктің құны немесе мүліктік сипаттағы пайда он мыңнан астам айлық есептік көрсеткіш;
- Келтірілген аса ірі залал-ақша сомасы, мүліктің құны 10 000 АЕК-тен асады.
- Есептеу мысалы: 10 000 × 3 692 теңге = 36 920 000 теңге.
ҚР ҚК өзге баптарына - айлық есептік көрсеткіштен төрт мың есе артық сомаға залал мөлшері Аса ірі залал дес саналады.
- Аса ірі залал – ақша сомасы, мүліктің құны 4 000 АЕК-тен асады.
- Есептеу мысалы: 4 000 × 3 692 теңге = 14 768 000 теңге.
ҚР Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары:
Жоғарғы Соттың нормативтік қаулыларында "ірі", "аса ірі" ұғымдарды қолдану бойынша түсініктемелер жиі беріледі. Мысалы:
- Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003 жылғы 11 шілдедегі N 8 нормативтік қаулысы. "Ұрлық істері бойынша сот практикасы туралы", ол залалды саралауға, қылмыстардың мөлшеріне және олардың АЕК-пен байланысына көзқарасты түсіндіреді.
Басқа ережелер, әдетте, залалға байланысты әрекеттерді саралау кезінде қылмыс кезінде мүліктің нақты құнын, нарықтық бағаны және жәбірленушінің қаржылық жағдайын ескеру қажет екенін көрсетеді.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
